Ο Έντμουντ Φελπς (Βραβείο Νόμπελ Οικονομικών Επιστημών 2006) στο βιβλίο του Πρόοδος για Όλους – Πώς η Καινοτομία Από τα Κάτω Δημιουργεί Θέσεις Εργασίας, Προκλήσεις και Αλλαγή αναφέρει ότι «Μια μελέτη του McKinsey υπολόγισε ότι, από τις 10.000 ιδέες, 1.000 εταιρείες δημιουργήθηκαν, 100 έλαβαν αρχική χρηματοδότηση, 20 συνέχισαν να αυξάνουν το κεφάλαιο με την αρχική εισαγωγή στο χρηματιστήριο (IPO), και 2 έγιναν ηγέτιδες της αγοράς».

Σύμφωνα με διεθνή στοιχεία, ποσοστό πέραν του 90% των νέων καινοτομιών αποσύρονται από τη αγορά μόνο 12 μήνες μετά το αρχικό λανσάρισμα. Η αποτυχία αυτή –σε παγκόσμιο επίπεδο– μεταφράζεται σε τρισεκατομμύρια δολάρια ζημιές ετησίως για τις εθνικές οικονομίες και οφείλεται σε πολλούς και διαφορετικούς λόγους:

1. Η αρχική ιδέα μπορεί να μην είναι αρκετά δυνατή για να πετύχει τον επιθυμητό αντίκτυπο.

2. Η αλλαγή για χάριν της αλλαγής δεν είναι καινοτομία – η νέα καινοτομία πρέπει να επιλύει ένα σημαντικό πρόβλημα. Η καινοτομία αρχίζει από την πρόκληση να κάνει κάτι καλύτερα, πιο έξυπνα ή πιο γρήγορα ώστε να ικανοποιήσει μια πραγματική ανάγκη.

3. Η αγορά μπορεί να μην είναι έτοιμη να υποστηρίξει την καινοτομία τη συγκεκριμένη στιγμή (timing).

4. Δεν έγινε επαρκής πειραματισμός ή πιλοτική εφαρμογή.

5. Η νέα καινοτομία δεν είναι ευθυγραμμισμένη με τους στόχους και τη στρατηγική της εταιρείας.

6. Το χάσμα ανάμεσα στη στρατηγική και την εκτέλεση (strategy-to-execution gap). Σφάλματα στις εκτιμήσεις και προβλέψεις. Έχουμε την τάση να υπερεκτιμούμε ή να υποεκτιμούμε τους παράγοντες που επηρεάζουν το σχεδιασμό και τα διάφορα στάδια ανάπτυξης μιας καινοτομίας.

7. Κατακερματισμός, έλλειψη συνέργειας και συνεργασίας «silos» ανάμεσα στα διάφορα τμήματα και τα εμπλεκόμενα μέρη.

8. Γραφειοκρατία και χαμηλή αποδοτικότητα. Απαιτείται ευελιξία και προσαρμοστικότητα.

9. Η έλλειψη καινοτομικών δεξιοτήτων.

10. Η απουσία γόνιμου οικοσυστήματος και κουλτούρας καινοτομίας.

11. Η έλλειψη κινήτρων και επαρκούς χρηματοδότησης.

12. Βραχυπροθερμισμός τόσο σε επιχειρηματικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο. Ανεπαρκείς επενδύσεις σε τομείς που ενισχύουν την καινοτομία μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Η καινοτομία χρειάζεται ώθηση/ταχύτητα και κατεύθυνση.

13. Η έλλειψη κρίσιμης μάζας συντελεστών και υποδομών.

14. Οι μεγάλες ανισότητες.

15. Η απουσία ποικιλομορφίας (diversity).

16. Στο σύγχρονο περιβάλλον, οι αποσπάσεις της προσοχής επηρεάζουν την ικανότητα εστίασης και βαθειάς σκέψης, ιδιαίτερα στη νεολαία.

17. Η λάθος ομάδα. Τα μέλη της θα πρέπει να ταιριάζουν στο όραμα, να έχουν τη σωστή εξειδίκευση, αλλά και την καθοδήγηση και το κίνητρο για να εργαστούν συντονισμένα και κοπιαστικά.

18. Η νέα καινοτομία/Startup μπορεί να υπερφαλαγγιστεί (outcompeted) από τον ανταγωνισμό.

19. Αποτυχία επίτευξης επεκτασιμότητας / κλιμάκωσης (scalability).

20. Δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις τις προκλήσεις του 2030 με εργαλεία του περασμένου αιώνα. Χρειάζονται νέα εργαλεία στρατηγικής.

Ο δυναμισμός μιας οικονομίας είναι ο συνδυασμός των εδραιωμένων δυνάμεων και δυνατοτήτων πίσω από την καινοτομία: η δύναμη που υποκινεί την αλλαγή, το ταλέντο για την υλοποίησή της και η δεκτικότητα σε νέα πράγματα, καθώς και οι διευκολυντικοί θεσμοί που τα καθιστούν δυνατά. Ένας ευρύς δυναμισμός είναι η κύρια πηγή καινοτομικής δραστηριότητας και των θέσεων εργασίας που σχετίζονται με αυτήν, και αυτή η δραστηριότητα –η έκτασή της, οι γνώσεις της και η τύχη της– είναι η κύρια πηγή αύξησης της παραγωγικότητας και του εισοδήματος και ενίσχυσης της εθνικής ανταγωνιστικότητας.

Αποκτώντας ένα υπόβαθρο σε ζητήματα καινοτομίας, οι νομοθέτες και οι ρυθμιστικοί φορείς θα έχουν το δυναμισμό στο μυαλό τους και θα μπορούν να αναρωτηθούν σχετικά με κάθε νομοσχέδιο και κάθε ρυθμιστική οδηγία: τι αντίκτυπο θα έχει στο δυναμισμό της οικονομίας της χώρας μας; Ένα υπόβαθρο στην καινοτομία θα συνεισέφερε στη βελτιωμένη διαχείριση της οικονομίας.

Οι επιτυχημένες ιδέες –οι καινοτομίες– μπορούν να εμπνεύσουν περαιτέρω καινοτομίες σε έναν αέναο ενάρετο κύκλο. Η καινοτομία είναι μια ανανεώσιμη ενέργεια που δίνει ώθηση στην ανάπτυξη:

1. Δημιουργώντας καινούργιες άγνωστες περιοχές, νέα προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας, νέες βιομηχανίες, νέες αγορές και νέες ποιοτικές θέσεις εργασίας.

2. Βελτιώνοντας την αποδοτικότητα.

3. Παράγοντας συνεργιστικά οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική αξία.

Μετά από πολύχρονη έρευνα έχω αναπτύξει ένα νέο Μοντέλο Καινοτομίας το οποίο βοηθά τους Οργανισμούς να παράγουν περισσότερες και καλύτερες καινοτομίες. Η πρωτοποριακή αυτή μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί σε: α) Όλους τους τομείς – Δημόσιες Υπηρεσίες, Τοπική Αυτοδιοίκηση, Επιχειρήσεις, Οικονομική Διπλωματία, Έξυπνη Άμυνα και β) όλες τις κλίμακες – από την ανάπτυξη νέων προϊόντων και υπηρεσιών μέχρι τη δημιουργία ενός νέου επιχειρηματικού μοντέλου και την ενίσχυση του Εθνικού Συστήματος Καινοτομίας.

Το νέο αυτό Υπόδειγμα Καινοτομίας αξιοποιεί τη Μεταφορική Αναλογία ως την κύρια δημιουργική τεχνική. Πρώτος ο Αριστοτέλης μελέτησε τη Μεταφορά. Η Μεταφορά δομεί διαφορετικές πλευρές μίας έννοιας, συγκρίνει και διακρίνει ομοιότητες, διαφορές και αναλογίες ανάμεσα σε συστήματα σχέσεων, μεταφυτεύει μια καινοτόμο ιδέα που δουλεύει καλά σε ένα τομέα σε άλλο τομέα. Μεταφέρει το νόημα και τη σημασία ανάμεσα σε επιστημονικά πεδία, τομείς και καταστάσεις.

Στην αυγή της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης, η Μεταφορά –ως ένα καινοτόμο, ευέλικτο εργαλείο– μπορεί να προωθήσει το δημιουργικό συγκερασμό του ψηφιακού με το φυσικό και το βιολογικό κόσμο. Η Τεχνητή Νοημοσύνη, τα Μεγάλα Δεδομένα και οι Αλγόριθμοι αναλύουν όλα τα στοιχεία και εντοπίζουν μοτίβα – το πρώτο βήμα της διαίσθησης. Ο πρώην παγκόσμιος πρωταθλητής σκακιού Garry Kasparov στο βιβλίο του Deep Thinking αναφέρει χαρακτηριστικά «Εκεί που τελειώνει η Τεχνητή Νοημοσύνη αρχίζει η ανθρώπινη δημιουργικότητα».

Η καινοτομία δεν είναι προνόμιο γιγάντων. Υπάρχουν πολλές μικρές χώρες οι οποίες έχουν αναπτύξει την άυλη καινοτομία: το Ισραήλ, η Ταιβάν, η Κορέα. Η Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση είναι μια ευκαιρία ακόμη και για μικρές χώρες, διότι δεν πρέπει να είσαι οικονομικός γίγαντας για να είσαι καινοτόμος. Αυτό που χρειάζεται είναι ιδέες, χρειάζονται οι κατάλληλες δομές.

Όπως σημειώνει ο Saul Singer, συν-συγγραφέας του βιβλίου Start-up Nation: η ιστορία του οικονομικού θαύματος του Ισραήλ «Οι πρώτες χώρες που θα επανεφεύρουν την υγεία, την εκπαίδευση ή τις πόλεις θα καταστούν οι επόμενες παγκόσμιες ηγέτιδες της καινοτομίας. Έχουμε την τεχνολογία να κάνουμε όλα αυτά τα πράγματα. Τα μόνα που λείπουν είναι η ηγεσία και η φαντασία». 

Του Νίκου Γ. Σύκα,
Σύμβουλου Στρατηγικής & Καινοτομίας​