Επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι ο αέρας στους εσωτερικούς χώρους μπορεί να είναι ιδιαίτερα βεβαρημένος. Αυτό συνήθως προκαλείται από μια πλειάδα χημικών ουσιών που απελευθερώνονται από τα υλικά κατασκευής και τα διάφορα έπιπλα και άλλα αντικείμενα που συναντώνται στο οικιακό και εργασιακό περιβάλλον.

Υπολογίζεται ότι σε ένα «τυπικό» εσωτερικό περιβάλλον μπορεί να ανιχνευθούν γύρω στις 6.000 χημικές ενώσεις από τις οποίες περίπου 500 μπορούν να συνδεθούν με τα διάφορα δομικά υλικά που έχουν χρησιμοποιηθεί στον χώρο. Σε αυτά τα δομικά υλικά αποδίδεται μεγάλο ποσοστό της ευθύνης για τη ρύπανση του αέρα στον εσωτερικό χώρο.

Λόγω της παρουσίας των βλαπτικών αυτών παραγόντων παρουσιάζονται προβλήματα υγείας στα άτομα που βρίσκονται στους χώρους αυτούς όπως αλλεργίες, αναπνευστικά προβλήματα και προδιάθεση σε κάθε μορφής μολύνσεις. Παρόλο που πολλες φορές οι συγκεντρώσεις των επιμέρους χημικών ουσιών είναι πολύ χαμηλές, εντούτοις λόγω της συνεργιστικής δράσης των διαφόρων χημικών παραγόντων μπορούν άμεσα ή μακροπρόθεσμα να προκληθούν σημαντικές βλάβες στην υγεία.

Η ύπαρξη κατάλληλου εξαερισμού και η συχνή ανανέωση του αέρα στον κλειστό χώρο είναι οι απλούστεροι τρόποι με τους οποίους επιτυγχάνεται η βελτίωση της ποιότητας του εσωτερικού αέρα. Βέβαια αυτό δεν δίνει ριζική λύση στο πρόβλημα απλά βελτιώνει την όλη κατάσταση οδηγώντας μερικές φορές σε αποδοχή συνθηκών που παραμένουν επικίνδυνες για τον άνθρωπο.

Ιδιαίτερα εκτεθειμένα στους κινδύνους από τη ρύπανση των εσωτερικών χώρων είναι τα παιδιά που λόγω του μικρού τους σωματικού βάρους και του αναπτυσσόμενου τους οργανισμού είναι ιδιαίτερα επιρρεπή στις διαφόρες βλαπτικές επιδράσεις. Πρόσθετη βλάβη μπορεί να προκαλέσει η έκθεση σε σκόνη, στα σωματίδια της οποίας πολύ εύκολα προσροφούνται οργανικές χημικές ενώσεις, πολλαπλασιάζοντας έτσι τον κίνδυνο βλάβης στον οργανισμό από την εισπνοή τους.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν υπάρχει ειδική νομοθεσία για την ποιότητα του αέρα ενός εσωτερικού χώρου. Υπάρχουν όμως διάφορες νομοθεσίες που με τις πρόνοιές τους συμβάλλουν στη βελτίωση του εσωτερικού αέρα. Ενδεικτικά αναφέρω τον Ευρωπαικό Κανονισμό REACH που εισάγει ειδικούς περιορισμούς σε χημικά προϊόντα που λόγω της φύσης τους και των εφαρμογών τους μπορεί να χρησιμοποιηθούν σε εσωτερικούς χώρους, την Oδηγία για τις Πτητικές Οργανικές Ενώσεις (VOCs) που ρυθμίζει το περιεχόμενο σε VOCs των βαφών και προϊόντων συντήρησης αυτοκινήτων, την Οδηγία ROHs που καθορίζει τις απαγορευμένες χημικές ουσίες σε ηλεκτρονικό εξοπλισμό, τον Κανονισμό για τις Βιοκτόνες ουσίες που ρυθμίζει τη χρήση βιοκτόνων ουσιών κ.λπ.

Ειδικά για τα δομικά προϊόντα υπάρχει σχετικός Ευρωπαϊκός Κανονισμός ο οποίος όμως δεν περιέχει ιδιαίτερες πρόνοιες που να αφορούν και να ρυθμίζουν το περιεχόμενό τους σε χημικές ουσίες. Αυτό που προβλέπει ο Κανονισμός αυτός (Καν. 305/2011) είναι η τοποθέτηση της σήμανσης CE σε όλα τα δομικά προϊόντα για τα οποία ο κατασκευαστής έχει καταρτίσει Δήλωση Συμμόρφωσης για συγκεκριμένες επιδόσεις του δομικού προϊόντος (π.χ. μηχανική αντοχή και ασφάλεια, πυρασφάλεια κ.λπ.). Αναφορές για το επιτρεπόμενο περιεχόμενο δομικών προϊόντων σε ορισμένες επικίνδυνες χημικές ουσίες γίνονται σε πρότυπα, όπως για παράδειγμα για την ύπαρξη φορμαλδεϋδης σε συγκολλημένα προϊόντα ξύλου (μοριόπλακες). Σημειώνεται ότι η Φορμαλδεϋδη είναι ίσως ο πιο συχνά απαντούμενος ρύπος σε εσωτερικούς χώρους νέων οικημάτων.

Ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός REACH περιλαμβάνει αρκετούς περιορισμούς που απαγορεύουν τη χρήση συγκεκριμένων χημικών ουσιών σε βαφές, κόλλες και επικαλυπτικά επιφανειών. Ισχύουν για παράδειγμα απαγορεύσεις στη χρήση του Τολουολίου σε κόλλες και βαφές ψεκασμού, του κρεοζώτου στην επεξεργασία ξύλων εσωτερικού χώρου, διαφόρων ενώσεων του Μολύβδου, του Καδμίου και οργανοκασσιτερικές ενώσεις στις βαφές, του αμιάντου ως μονωτικού υλικού, του κυκλοεξανίου σε κόλλες που θα χρησιμοποιηθούν σε συνθήκες ανεπαρκούς εξαερισμού ή για την τοποθέτηση ταπήτων κ.λπ.

Ιδιαίτερης σημασίας είναι η προσπάθεια που φαίνεται να γίνεται τα τελευταία χρόνια για περισσότερο έλεγχο των επικίνδυνων χημικών ουσιών στα υλικά που χρησιμοποιούνται στον κατασκευαστικό τομέα. Αυτή η προσπάθεια έχει ως στόχο τη δημιουργία Βάσης Δεδομένων με τις διάφορες επικίνδυνες χημικές ουσίες που συναντώνται στα υλικά δόμησης.

Παράλληλα από την πλευρά της νομοθεσίας για χημικές ουσίες και ειδικότερα του Κανονισμού REACH, η προσπάθεια συνεχίζεται. Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται και στην προώθηση νέων περιορισμών που αφορούν χημικές ουσίες που μειώνουν την πιθανότητα πρόκλησης πυρκαγιάς (επιβραδυντές φλόγας) και χρησιμοποιούνται για κάλυψη επιφανειών. Πρόσφατες προσθήκες στο Παράρτημα XVII του Κανονισμού REACH αφορούν τέτοιες ουσίες όπως είναι o δις(πενταβρωμοφαινυλικό)αιθέρα (decaBDE) και ουσίες που προκύπτουν από το πενταδεκαφθοροοκτανοϊκό οξύ (PFOA).

Αυτό όμως που θα πρέπει να παραδεχτούμε είναι ότι παράλληλα με τις έντονες προσπάθειες για βελτίωση της ποιότητας των κάθε λογής προϊόντων εσωτερικού χώρου, αυτών που εκ των πραγμάτων επηρεάζουν την ποιότητα του εσωτερικού αέρα, συνεχώς παράγονται και νέα προϊόντα με χημικές ουσίες που ακόμη δεν έχουν επαρκώς αξιολογηθεί. Ο καταναλωτής θα είναι μόνιμα εκτεθειμένος σε κινδύνους που η πολιτεία δεν έχει ακόμη τη δυνατότητα να ελέγξει επαρκώς. Τελικό συμπέρασμα είναι λοιπόν ότι κύρια μέριμνα του καθενός μας θα είναι η τήρηση όλων των βασικών αρχών πρόληψης και η επιλογή προϊόντων με το μικρότερο δυνατό ρίσκο. 
 

Της Δρ. Τασούλας Κυπριανίδου-Λεοντίδου