Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το μεγάλο θέμα επικαιρότητας των προηγούμενων ημερών ήταν η Σύνοδος του Γκέτεμποργκ, η οποία συνδιοργανώθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, υπό τον Ζαν Κλοντ Γιούνκερ και τη σουηδική σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση του Στέφαν Λέφβεν. Την Παρασκευή 17 Νοεμβρίου, η Σύνοδος υιοθέτησε τον Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων (ΕΠΚΔ), τον οποίο είχε παρουσιάσει η Επιτροπή στις 27 Απριλίου.
Ο ΕΠΚΔ δημιουργήθηκε με σκοπό να χρησιμεύσει ως πυξίδα στην πορεία προς μια νέα κοινωνικοοικονομική σύγκλιση καθώς και ως έναυσμα για την πραγματοποίηση μεταρρυθμίσεων σε εθνικό επίπεδο. Σ' αυτό το πλαίσιο, τον πυλώνα υποστηρίζει ένας πίνακας αποτελεσμάτων με βασικούς δείκτες, ώστε να ελέγχονται οι επιδόσεις των κρατών μελών που συμμετέχουν ως προς την απασχόληση και τα κοινωνικά ζητήματα. Αυτό το εργαλείο παρακολούθησης θα επιτρέψει επίσης τη συγκριτική αξιολόγηση των επιτυχημένων αποτελεσμάτων με σκοπό τη διασφάλιση συνολικής βελτίωσης.
Ο πίνακας αποτελεσμάτων θα αποτελέσει το πλαίσιο αναφοράς για την παρακολούθηση της «κοινωνικής προόδου» με απτό, ολιστικό και αντικειμενικό τρόπο, πλαίσιο που θα είναι εύκολα προσβάσιμο και κατανοητό από τους πολίτες. Εντοπίζονται εγκαίρως οι σημαντικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα κράτη μέλη, η ΕΕ και η ζώνη του ευρώ ως προς την απασχόληση και τα κοινωνικά ζητήματα, καθώς και την πρόοδο που επιτυγχάνεται με την πάροδο του χρόνου. Για τους σκοπούς αυτού του πίνακα, η ΕΕ όρισε την «κοινωνική πρόοδο» ως την ικανότητα της κοινωνίας να ενισχύει και να διατηρεί την ευημερία και τις ευκαιρίες σ' αυτήν, μέσα από τη δημιουργία συνθηκών που επιτρέπουν σε κάθε άνθρωπο να αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητές του και να εκπληρώσει τις βασικές ανάγκες του.
Ο πιο πάνω ορισμός παραπέμπει σε τρεις ευρύτερες διαστάσεις της κοινωνικής προόδου: 1) Ισότητα ευκαιριών και πρόσβαση στην αγορά εργασίας, 2) Δυναμικές αγορές εργασίας και δίκαιες συνθήκες εργασίας, και 3) Δημόσια στήριξη / κοινωνική προστασία και ένταξη.
Η διάσταση «Ισότητα ευκαιριών και πρόσβαση στην αγορά εργασίας» καλύπτει ζητήματα δικαιοσύνης στους τομείς της εκπαίδευσης, των δεξιοτήτων και της διά βίου μάθησης, των φύλων, της ανισότητας και της κοινωνικής κινητικότητας, των συνθηκών διαβίωσης και της νεολαίας.
Οι «Δυναμικές αγορές εργασίας και δίκαιες συνθήκες εργασίας» εξετάζουν κατά πόσον οι αγορές λειτουργούν αποτελεσματικά και ελεύθερα ώστε να επιτρέπουν τη γεωγραφική κινητικότητα και την αναζήτηση εργασίας σε μια ανταγωνιστική οικονομία. Οι δείκτες που περιλαμβάνονται σ' αυτήν την ενότητα καλύπτουν, από τη μία πλευρά, τη λειτουργία των αγορών εργασίας, τη στήριξη που παρέχεται για την εξεύρεση απασχόλησης και τη μετάβαση από μια θέση εργασίας σε άλλη και, από την άλλη, τη διάσταση της δικαιοσύνης όσον αφορά τις συνθήκες εργασίας και τους μισθούς.
Τέλος, η διάσταση «Δημόσια στήριξη/κοινωνική προστασία και ένταξη» καλύπτει τα δίκαια αποτελέσματα που επιτυγχάνονται μέσω της δημόσιας δράσης και/ή της κοινωνικής προστασίας. Αυτή η δέσμη δεικτών αφορά κυρίως την παροχή υπηρεσιών και τα δίχτυα κοινωνικής ασφάλειας.
Ένα από τα κύρια θέματα που ρυθμίζονται είναι ένας επαρκής κατώτατος μισθός για το σύνολο του εργατικού δυναμικού. Όπως τονίζεται θα πρέπει να διασφαλίζονται επαρκείς ελάχιστες αποδοχές που επιτρέπουν την κάλυψη των αναγκών του εργαζομένου και της οικογένειάς του, σύμφωνα με τις εθνικές οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, και παράλληλα διασφαλίζονται η πρόσβαση στην απασχόληση και η παροχή κινήτρων για την αναζήτηση εργασίας.
Ένα άλλο ζήτημα που εμπεριέχεται στον Ευρωπαϊκό Πυλώνα είναι οι δεσμευτικοί κανόνες που αφορούν τους αποσπασμένους εργαζόμενους σε επιχείρηση άλλου κράτους-μέλους από το κράτος-μέλος προέλευσής τους. Πρόκειται για μια μεγάλη μερίδα του εργατικού δυναμικού που εργάζεται προσωρινά σε άλλη χώρα αλλά συνεχίζει να πληρώνει ασφαλιστικές εισφορές στη χώρα προέλευσής του.
Ιδιαίτερα σημαντική είναι και η κατοχύρωση του κοινωνικού διαλόγου, που χαρακτηρίζεται ως συστατικό στοιχείο για το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο. Και αναμφίβολα ο κοινωνικός διάλογος μπορεί να συνεισφέρει στη διαμόρφωση ρυθμίσεων που εξυπηρετούν καλύτερα τις ανάγκες απασχόλησης και δεξιοτήτων των εργαζομένων και των επιχειρήσεων, καθώς και στην οικοδόμηση αμοιβαίας εμπιστοσύνης, η οποία είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση των κοινωνικών προκλήσεων και τον εκσυγχρονισμό των ευρωπαϊκών αγορών εργασίας.
Η Επιτροπή Γιούνκερ είναι σαφέστατα η πιο προσανατολισμένη στο μοντέλο της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς από την εποχή Ντελόρ (1985-1995). Από τον Νοέμβριο του 2014, οπότε και ανέλαβε καθήκοντα, έχει υποβάλει τον αριθμό-ρεκόρ για τα ευρωπαϊκά δεδομένα των 19 προτάσεων νομοθεσίας σε θέματα κοινωνικής πολιτικής. Από αυτά, μέχρι τώρα έχουν υιοθετηθεί οριστικά από τα νομοθετικά όργανα της Ε.Ε. (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και Συμβούλιο της Ε.Ε.) μόνο 7, ενώ η νομοθετική διαδικασία για 12 προτάσεις εκκρεμεί ακόμα λόγω της κωλυσιεργίας ορισμένων κυβερνήσεων, σύμφωνα με τη δημόσια καταγγελία του προέδρου Γιούνκερ. Έτσι, θέματα όπως η κάλυψη παροχών υγείας, η γονική άδεια και η μισθολογική ανισότητα μεταξύ εργαζόμενων διαφορετικών εθνικοτήτων και φύλων παραμένουν εξαιρετικά αντικρουόμενα από πολιτικής απόψεως. Για τους προσεκτικούς παρατηρητές των ευρωπαϊκών δρώμενων, αυτή η πολιτική αντιπαλότητα υπήρχε από καταβολής της ΕΟΚ.
Όμως τώρα η σημαντική διαφορά είναι ότι τον χριστιανοδημοκράτη Ζαν Κλοντ Γιούνκερ υποστηρίζουν πολιτικά και οι σοσιαλδημοκρατικές δυνάμεις της ευρωπαϊκής Κεντροαριστεράς, καθώς ο Γιούνκερ αποτελεί ίσως τον τελευταίο μεγάλο εκπρόσωπο του «κοινωνικού φιλελευθερισμού». Συνεπώς, η συγκυρία είναι ιδανική για να προχωρήσει και η κοινωνική ολοκλήρωση μαζί με την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς και την απελευθέρωση της κίνησης αγαθών, υπηρεσιών, κεφαλαίων και ανθρώπων στην Ε.Ε.