Τη διαφορετική χρονολογική πορεία ανάκαμψης των απολαβών των εργαζομένων στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης επισημαίνουν οι σχετικές μελέτες των Ευρωπαϊκών οργανώσεων Eurofound (Ευρωπαϊκό ΄Ιδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας) και ETUI (Ευρωπαϊκό Συνδικαλιστικό Ινστιτούτο).

Στην έκθεση του Eurofound για τις συμφωνίες αυξήσεις μισθών που συνομολογήθηκαν το 2016 μέσα από τη διαδικασία των συλλογικών διαπραγματεύσεων αναφέρεται ότι σε ορισμένα κράτη μέλη τα οποία είχαν πληγεί από τη διεθνή οικονομική κρίση από το 2008, η ανάκαμψη απολαβών των εργαζομένων άρχισε από το 2013 και σημείωσε παραπέρα βελτίωση το 2014 και το 2015. Τις ίδιες εξελίξεις καταγράφει και το ETUI το οπoίο στην έκθεσή του για τις εξελίξεις στα εργασιακά αναφέρει ότι τα τελευταία δυο χρόνια άρχισαν να σημειώνονται πραγματικές αυξήσεις μισθών. Ταυτόχρονα όμως τονίζεται από τις ίδιες Ευρωπαϊκές οργανώσεις ότι σε μερικά κράτη μέλη της ΕΕ όπως η Κροατία, η Ελλάδα, η Ουγγαρία και η Κύπρος δεν ακολουθήθηκε η ίδια ανοδική πορεία ανάκαμψης.

Πέραν τούτου το Συνδικαλιστικό Ινστιτούτο επισημαίνει ότι την ίδια περίοδο σημειώθηκαν πολύ διαφορετικές εξελίξεις στις απολαβές μεταξύ της Γερμανίας και άλλων χωρών της κεντρικής και της ανατολικής Ευρώπης όπως η Τσεχία, η Ουγγαρία και η Πολωνία. Ενώ οι μισθοί στη Γερμανία αυξήθηκαν κατά την περίοδο της έξαρσης της οικονομικής κρίσης στις αντίστοιχες χώρες οι μισθοί μειώθηκαν ή στην καλύτερη περίπτωση παρέμεινα καθηλωμένοι στο ίδιο επίπεδο. Τονίζεται συναφώς ότι δεν παρατηρείται σύγκλιση στις απολαβές μεταξύ των παλαιών και των νεώτερων κρατών μελών της Ενωμένης Ευρώπης. Η Eurofound αναφέρει χαρακτηριστικά: Η διαδικασία των συλλογικών διαπραγματεύσεων καθορίζει σε σημαντικό βαθμό το εύρος της ανοδικής πορείας των μισθών σε πολλά κράτη μέλη της ΕΕ. Σε ολόκληρη την επικράτεια περίπου τα δύο τρίτα των εργαζομένων καλύπτονται από κάποιας μορφής συλλογικές συμβάσεις όμως ενώ το γεγονός αυτό υπογραμμίζει τη σημασία της διαδικασία των συλλογικών διαπραγματεύσεων για τον καθορισμό μισθών με μακροοικονομικά οφέλη, εν τούτοις η ευρύτητα κάλυψης από συλλογικές διαπραγματεύσεις ποικίλλει μεταξύ των κρατών μελών τόσο σε έκταση όσο και σε θέματα που καλύπτονται. .

Διαφορές υφίστανται όχι μόνο μεταξύ χωρών αλλά και μεταξύ κατηγοριών εργαζομένων στην ίδια τη χώρα λόγω της ιστορίας των εργασιακών θεμάτων και της παράδοσης στην κάθε χώρα. Η Eurofound επισημαίνει ότι μόνο 13 κράτη μέλη διαθέτουν πλήρη στοιχεία για τις αυξήσεις απολαβών που συνομολογήθηκαν το 2016 μέσα από τη διαδικασία των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Προκύπτει όμως από τα διαθέσιμα στοιχεία ότι οι ψηλότερες αυξήσεις συνομολογήθηκαν στη Τσεχική Δημοκρατία και τη Σλοβακία με 3.6%. Στα αρχαιότερα κράτη μέλη προηγείται η Γερμανία με αυξήσεις 2.4% και το Ηνωμένο Βασίλειο με 2.5%. Οι χαμηλότερες αυξήσεις στα αρχαιότερα κράτη μέλη συμφωνήθηκαν στο Βέλγιο, τη Φινλανδία και την Ιταλία με 0.6%. Σε ότι αφορά αυξήσεις που συμφωνήθηκαν με βάση τις αυξήσεις των τιμών η Σλοβακία κατέγραψε τις ψηλότερες με 4.1% και ακολουθεί η Τσεχία με 2.4% και η Γερμανία με 2.3%. Οι χαμηλότερες αυξήσεις στα αρχαιότερα κράτη μέλη δόθηκαν στο Βέλγιο, τη Φινλανδία και την Ιταλία με 0.6%.

Αναφέρεται στη σχετική μελέτη ότι είναι πολύ δύσκολο να εξευρεθούν συγκρίσιμα στοιχεία κατά τον ίδιο χρόνο σε ότι αφορά την ευρύτητα των θεμάτων που καλύπτονται από διαδικασίες συλλογικών διαπραγματεύσεων. Την ευρύτερη κάλυψη σε ποσοστό (66% και ακόμη περισσότερο) έχουν η Αυστρία, το Βέλγιο, η Δανία, η Φινλανδία, η Γαλλία, η Ολλανδία, η Νορβηγία, η Πορτογαλία, η Σλοβενία, η Ισπανία και η Σουηδία. Σε ποσοστό από 33% μέχρι 66% ισχύει κάλυψη εργασιακών θεμάτων στην Κροατία, την Κύπρο, τη Τσεχία, τη Γερμανία, την Ιρλανδία, την Ιταλία, το Λουξεμβούργο, τη Μάλτα και τη Ρουμανία. Χαμηλότερη από 33% είναι η κάλυψη σε Βουλγαρία, Εσθονία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Σλοβακία και Ηνωμένο Βασίλειο.

Για τις εξελίξεις στην Κύπρο στην έκθεση της Eurofound γίνεται αναφορά στην έναρξη τον Οκτώβρη του 2016 του κοινωνικού διαλόγου με την Υπουργό Εργασίας για την επανενεργοποίηση στον ιδιωτικό τομέα της ΑΤΑ που παγοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 2013 με την επιβολή του μνημονίου. Προστίθεται ότι μεταξύ των συμφωνηθέντων είναι και η ετήσια και όχι εξάμηνη αναθεώρηση της ΑΤΑ και η μη αναθεώρηση σε περίπτωση αρνητικών οικονομικών εξελίξεων.

Για τις εξελίξεις στην Ελλάδα αναφέρεται ότι στα πλαίσια των προνοιών του Τρίτου Μνημονίου για αναθεώρηση των εργασιακών ζητημάτων, περιλαμβανομένων και των διαδικασιών συλλογικών διαπραγματεύσεων, που επιβλήθηκε από τους θεσμούς (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας και Διεθνές Νομισματικό Ταμείο) το Σεπτέμβριο του 2016 η Ομάδα Εμπειρογνωμόνων για την Αναθεώρηση των Ελληνικών Εργασιακών Θεσμών που συστάθηκε από το Ελληνικό Υπουργείο Εργασίας και τους θεσμούς παρουσιάστηκαν οι συστάσεις για την επανίδρυση της διαδικασίας συλλογικών διαπραγματεύσεων, των συλλογικών απολύσεων και του περί συντεχνιών νόμου. Οι συστάσεις κατατέθηκαν ως βάση για διαπραγματεύσεις μεταξύ κυβέρνησης και θεσμών στα πλαίσια της δεύτερης αξιολόγησης του προγράμματος οικονομικής προσαρμογής της Ελλάδας. Οι διαπραγματεύσεις για την αναθεώρηση των εργασιακών σχέσεων με τους θεσμούς συνεχίστηκαν μέχρι το Μάιο του 2017 όταν η Κυβέρνηση συνήψε συμφωνία για τη δεύτερη αξιολόγηση, η οποία προνοεί ότι η διαδικασία των συλλογικών διαπραγματεύσεων θα παραμείνει αναλλοίωτη μέχρι τον Αύγουστο του 2018 που εκπνέει το πρόγραμμα στήριξης.

Από την καταγραφή των γενικών και των κατά χώρα εξελίξεων η έκθεση της Eurofound συμπεραίνει ότι τα τελευταία δυο χρόνια υπήρξε αύξηση στις απολαβές τόσο πραγματική όσο και ονομαστική, όμως σε δυο τουλάχιστον χώρες, το Βέλγιο και τη Μάλτα οι πραγματικές αυξήσεις που συμφωνήθηκαν μέσα από τις διαδικασίες των συλλογικών διαπραγματεύσεων το 2016 δεν ξεπέρασαν τα επίπεδα απολαβών που ίσχυαν πριν από την οικονομική κρίση. Ειδικότερα στο Βέλγιο οι αυξήσεις που συμφωνήθηκαν ήσαν χαμηλότερες από τα πραγματικά επίπεδα. Στη Φινλανδία και τη Γαλλία έγινε αποκέντρωση των διαδικασιών συλλογικών διαπραγματεύσεων για αυξήσεις μισθών. Στη Σλοβακία υπήρξε επέκταση κάλυψης μετά από απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου που κήρυξε αντισυνταγματική τη σχετική πρόνοια της νομοθεσίας. Κρίνεται ως θετική εξέλιξη η επέκταση της διαδικασίας των συλλογικών διαπραγματεύσεων σε νέους εργασιακούς τομείς στη Τσεχία και την Ισπανία.