Ομιλία Δρ. Μαρίας Ζαχαρίου Δώδου - Μέλους Δ.Σ. Κλάδου Συνταξιούχων ΠΑΣΥΔΥ

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζοντας τη σπουδαιότητα της αλληλεξάρτησης μεταξύ ηλικιωμένων και νέων στην καθημερινή ζωή και στις οικονομίες των κρατών μελών της Ένωσης, αποφάσισε το 2009, όπως η 29η Απριλίου κάθε έτους, καθιερωθεί ως η ευρωπαϊκή ημέρα της αλληλεγγύης μεταξύ των γενεών.

Έχουν περάσει 13 χρόνια και η σημασία της ύπαρξης της αλληλεγγύης και της συνεργασίας μεταξύ των γενεών γίνεται όλο και πιο κατανοητή. Οι κυβερνήσεις αντιλαμβάνονται πλέον ότι έχουν υποχρέωση να στηρίξουν τον θεσμό με την προώθηση και υλοποίηση των αναγκαίων μέτρων.

 Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Απασχόληση (ΕΣΑ) περιλαμβάνει ένα φάσμα δράσεων και κατευθυντήριων γραμμών για τους ηλικιωμένους, παρέχοντας κίνητρα για να παραμείνουν στην εργασία και να αποθαρρύνουν την πρόωρη συνταξιοδότηση. Αποσκοπεί στη βελτίωση των ευκαιριών απασχόλησης και των συνθηκών εργασίας με στόχο να τους βοηθήσει να διαδραματίσουν ενεργό ρόλο στην κοινωνία και να ενθαρρύνει την υγιή γήρανση και την ανεξάρτητη διαβίωση.

Αυτές οι αλλαγές θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε οικονομικά οφέλη για την κοινωνία στο σύνολό της, ενώ ταυτόχρονα προάγουν τη σωματική, ψυχική και κοινωνική ευημερία των ηλικιωμένων μελών της κοινωνίας.

Βέβαια υπάρχουν και οι προκλήσεις που προκύπτουν από τη γήρανση του πληθυσμού και περιλαμβάνουν τις πιέσεις στους δημόσιους προϋπολογισμούς, στα φορολογικά συστήματα, στα συστήματα συνταξιοδότησης και κοινωνικής ασφάλισης, δημιουργείται υψηλότερη ζήτηση για υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης και μακροχρόνια ιδρυματοποιημένης περίθαλψης. Ως εκ τούτου επιβάλλεται αναπροσαρμογή της οικονομίας με πιθανή σύγκρουση μεταξύ των γενεών σχετικά με την κατανομή των πόρων.

Πολλοί δημιουργούν μια ζοφερή εικόνα μεταξύ των γενεών και βλέπουν τη γήρανση ως απειλή. Δεν πρέπει όμως να αγνοείται ή να υποτιμάται το τι μπορεί να προσφέρει η τρίτη ηλικία στις νεότερες γενεές.

Η διατήρηση των ηλικιωμένων στην απασχόληση για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα συμβάλλει στη μεταφορά γνώσεων και εμπειρίας. Η μεταφορά δεξιοτήτων μπορεί να πραγματοποιηθεί τόσο από τους νέους στους ηλικιωμένους όσο και από τους ηλικιωμένους στους νεότερους και εντός ή εκτός της αγοράς εργασίας.

Οι ηλικιωμένοι με τη μακρύτερη επαγγελματική σταδιοδρομία συμβάλλουν στη βιωσιμότητα των συνταξιοδοτικών συστημάτων, στη μείωση του κόστος για τη δημόσια υγεία βοηθώντας τους ηλικιωμένους εξαρτώμενους συγγενείς. Στον τομέα της μακροχρόνιας περίθαλψης, όπου οι δημόσιες δαπάνες τείνουν να είναι ανεπαρκείς, οι εξαρτώμενοι ηλικιωμένοι συχνά βασίζονται σε άτυπους οικογενειακούς φροντιστές.

Πέραν τούτου στηρίζουν την επαγγελματική σταδιοδρομία των νέων γονέων που αντιμετωπίζουν αυξανόμενο φόρτο εργασίας και πίεση, με δυσκολίες να συνδυάσουν την εργασία με τις οικογενειακές ευθύνες.

Φροντίζοντας τα εγγόνια τους, οι παππούδες στηρίζουν πράγματι τα δικά τους παιδιά και τα βοηθούν να παραμείνουν ενεργά στην εργασία τους. Οι παππούδες μπορούν να παρέχουν στα παιδιά πρόσθετη φροντίδα, στοργή, σταθερότητα και εκπαιδευτική υποστήριξη.

Και να μην ξεχνάμε και κατά τους δύσκολους οικονομικούς καιρούς την οικονομική συνεισφορά των συντάξεων της τρίτης ηλικίας στους οικογενειακούς προϋπολογισμούς και τη στήριξη των ανέργων παιδιών τους. 

Πολλοί ηλικιωμένοι προσφέρουν επίσης πολύτιμη εργασία μέσω του εθελοντισμού πέρα από τις δικές τους οικογένειες. Με αυτό τον τρόπο αισθάνονται πιο χρήσιμοι, ολοκληρωμένοι, γεγονός που βελτιώνει την ευημερία και την υγεία τους.

Αυτή η οικογενειακή και κοινωνική συμμετοχή των ηλικιωμένων ατόμων συμβάλλει στην αντιμετώπιση της απομόνωσης και της μοναξιάς σε μεγαλύτερη ηλικία και στην προαγωγή της ψυχικής υγείας.

Βέβαια η ιδία η κοινωνία και οι κυβερνητικές πολιτικές θα πρέπει να εκσυγχρονιστούν, με στόχο να αξιοποιήσουν καλύτερα τις δυνατότητες όλων των γενεών.

Τα κύρια μέσα αλληλεγγύης μεταξύ των γενεών ελέγχονται από το Κράτος που είναι κυρίως αρμόδιο για τα συνταξιοδοτικά συστήματα και την παροχή επαρκούς υγειονομικής και μακροπρόθεσμης περίθαλψης. Ως εκ τούτου το Κράτος έχει και την κύρια ευθύνη να μελετήσει το:

• πώς μπορούμε να υποστηρίξουμε τις ενδιάμεσες γενιές ώστε να υπάρχει ένας σύνδεσμος μεταξύ όλων των γενεών;
• πώς μπορούν οι ηλικιωμένοι να μεταφέρουν τις γνώσεις και τις ικανότητές τους στις νεότερες γενιές,
• πώς μπορούμε να κρατήσουμε τους ηλικιωμένους στη δουλειά για περισσότερο και να κάνουμε τους άλλους να συνειδητοποιήσουν τι μπορούν να συνεισφέρουν,
• σε ποιο βαθμό θα οδηγήσει αυτή η τάση, καθώς λιγότεροι άνθρωποι θα πρέπει να υποστηρίζουν έναν αυξανόμενο αριθμό ηλικιωμένων,
• τι είναι τα κέρδη από την αύξηση της προσδόκιμου υγειούς ζωής,
• ποια θα πρέπει να είναι η Πολιτική για την επέκταση της δραστηριότητας των ηλικιωμένων εντός του εργατικού δυναμικού, μέσω της καθυστέρησης της συνταξιοδότησής τους.

Επισημαίνω βέβαια ότι παρόλες τις προσπάθειες η εισήγησή μας να διοριστεί και Επίτροπος Τρίτης Ηλικίας, για να επιληφθεί των θεμάτων ενός μεγάλου μέρους του πληθυσμού, δυστυχώς δεν κατέστη δυνατό να ικανοποιηθεί μέχρι σήμερα.

Τελειώνοντας θέλω να επισημάνω ότι η αντίληψη για την τρίτη ηλικία πρέπει να αλλάξει. Η γήρανση γίνεται συχνά αντιληπτή ως πρόβλημα, επειδή οι δυνατότητες των ηλικιωμένων για την κοινωνία παραβλέπονται. Οι διακρίσεις λόγω ηλικίας και οι αρνητικές συμπεριφορές χωρίζουν τους ανθρώπους διαφορετικών γενεών και δημιουργούν εμπόδια στην πλήρη συμμετοχή τους στην κοινωνία.

Ως εκ τούτου απαιτείται ενθάρρυνση της τακτικής αλληλεπίδρασης μεταξύ ατόμων διαφορετικών ηλικιακών ομάδων, η οποία μπορεί να βοηθήσει στη διάλυση των στερεοτύπων  και στην αύξηση της ευαισθητοποίησης.

Η τρίτη ηλικία αντιπροσωπεύει μια πολυμήχανη και μεγάλη ομάδα στις κοινωνίες μας. Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι αυτό το τεράστιο δυναμικό δεν θα χαθεί. Όσο πιο μεγάλη είναι η κοινωνία, τόσο πιο μεγάλες είναι και επενδύσεις για τη νεολαία.