O Brian-Abel Smith (1926-1996), καθηγητής τη κοινωνικής διοίκησης στο London School of Economics, με εμβληματική συμβολή στη διαμόρφωση των συστημάτων υγείας και των κοινωνικών υπηρεσιών τον περασμένο αιώνα, στο πολυδιαβασμένο βιβλίο του ‘’Value for Money in Health Services’’, αναφέρει, κάτω από τον τίτλο ‘’Tradesman or Priest”: “By his professional ethics he (the doctor) is expected to behave as a priest. But not all doctors live up to their ethical principles.”(Σύμφωνα με τη δεοντολογία του επαγγέλματος του, ο γιατρός αναμένεται να συμπεριφέρεται σαν ιερέας. Ωστόσο, δεν τιμούν όλοι οι γιατροί τις ηθικές αρχές τους).
Τα όσα διαβάζουμε και ακούουμε, σχετικά με τη συμπεριφορά των ειδικών γιατρών είναι άκρως ανησυχητικά και προκλητικά για την κοινωνία. Δεν είναι μόνο ο διαφαινόμενος κίνδυνος για την οικονομική βιωσιμότητα του ΓεΣΥ, αλλά και ο εξίσου σοβαρός κίνδυνος γιατί την υγεία των ασθενών. Οι ασθενείς υποβάλλονται σε αχρείαστες επεμβάσεις και εξετάσεις από γιατρούς, με σκοπό την αύξηση των εισοδημάτων τους. Φαίνεται ότι, στη «Νήσο των Αγίων», δεν είναι λίγοι οι γιατροί που δεν συμπεριφέρονται σαν «ιερείς». Ευδοκιμεί ο χωρίς ηθικούς φραγμούς γιατρός. Με την κοινωνικοποίηση της υγειονομικής περίθαλψης, η πληρωμή των παροχέων υπηρεσιών υγείας μετατέθηκε από τον πάσχοντα στο κοινωνικό σύνολο, με βάση τις αρχές της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης. Έτσι, γιατροί έμποροι, χωρίς καμία πλέον αναστολή, χειρίζονται τον ασθενή ως όχημα εκμετάλλευσης του ΓεΣΥ ή, κατά την επιδημιολογική ορολογία, ως «ξενιστή» του ιού του αθέμιτου πλουτισμού σε βάρος του κοινωνίας. Αφού, λοιπόν, οι πιο πολλοί σύρθηκαν στην ένταξη, όταν συνειδητοποίησαν ότι εκτός ΓεΣΥ θα έχαναν την πελατεία τους, ξεκίνησαν ένα νέο αγώνα «περί χρημάτων», με στόχο την κάλυψη της ζημιάς από τον περιορισμό της δυνατότητας απόκρυψης εσόδων (αφορολόγητο μαύρο χρήμα).
Η κατάσταση για τους «παροικούντες την Ιερουσαλήμ» έπρεπε να ήταν αναμενόμενη. Τα μέτρα ελέγχου έπρεπε να ήταν σε πλήρη εφαρμογή από την πρώτη μέρα λειτουργίας του ΓεΣΥ. Πόσω μάλλον για τους ειδικούς γιατρούς με τις κατά ιατρική πράξη αμοιβές και το δικαίωμα του ασθενούς, όχι μόνο για δεύτερη, αλλά και για τρίτη γνώμη! Ο ΟΑΥ, κατά το γενικό διευθυντή του, αναζητεί ακόμη ειδικούς «….για τη σύσταση ομάδας που θα ασχολείται με …το ζήτημα». Η δήλωση του προέδρου του ΟΑΥ ότι «….το συζητούμε με τον ΠΙΣ και τις επιστημονικές εταιρείες από τους προηγούμενους μήνες» θυμίζει λίγο την ιστορία του «αλουπού που γλέπει τες όρνιθες». Γιατί είναι ακόμη νωπό στη μνήμη μας το γεγονός ότι οι ηγούμενοι του ΠΙΣ και των επιστημονικών εταιρειών του προμαχούσαν στον πόλεμο για ματαίωση του ΓεΣΥ. Μάλιστα, με τον πιο αήθη τρόπο, απειλούσαν και προπηλάκιζαν συναδέλφους τους που εκδήλωναν πρόθεση για ένταξη σ’ αυτό, ως τη στιγμή που η κοινωνία, με τα μηνύματα της, κατέστησε πολιτικά αδύνατη οποιαδήποτε προσπάθεια εγκατάλειψής του.
Η ηγεσία του ΠΙΣ, στην εκστρατεία της κατά του ΓεΣΥ, μας φλόμωσε με την υποκριτική ρητορική περί ποιοτικής ιατρικής. Η έννοια της ποιότητας στις υπηρεσίες υγείας δεν εξαντλείται στην αποτελεσματικότητα της ιατρικής πράξης. Το μέτρο της ποιότητας περιλαμβάνει και το ήθος: ο χειρισμός του ασθενούς ως εργαλείου εκμετάλλευσης του συστήματος υγείας και κατ’ επέκταση αυτών που το χρηματοδοτούν, δηλαδή της κοινωνίας, ευτελίζει την ποιότητα και τις αξίες της ιατρικής. Οι πληροφορίες για τον τρόπο που λειτουργούν τα ιδιωτικά νοσοκομεία στα πλαίσια του ΓεΣΥ, αποκαλύπτουν και την αντίληψη των επιχειρηματιών ιδιοκτητών τους για τον «επί ίσοις όροις» ανταγωνισμό με τα δημόσια νοσοκομεία. Επιλέγουν τα εύκολα και οικονομικώς συμφέροντα περιστατικά, παραπέμποντας τα δύσκολα στις κρατικές υπηρεσίες υγείας˙ και τούτο πέραν από το γεγονός ότι έχουν το πλεονέκτημα της λειτουργίας με τα κατώτατα επίπεδα που ορίζει η σχετική νομοθεσία (αν τα τηρούν), ιδιαίτερα σ’ ότι αφορά στη στελέχωση με νοσηλευτικό προσωπικό, αλλά και γενικά στις αμοιβές του προσωπικού τους.
H ανάγκη για πρωταγωνιστικό ρόλο και πλήρη αξιοποίηση των κρατικών υπηρεσιών στην παροχή νοσοκομειακής φροντίδας είναι επιτακτική. Ο ρόλος του ιδιωτικού τομέα ως κομπάρσου στην αντιμετώπιση της πανδημίας ελπίζω να προκάλεσε δεύτερες σκέψεις σε κάποιους αρμόδιους (νυν, τέως και πρώην), για τον τρόπο που χειρίστηκαν τα προβλήματα διακυβέρνησης των κρατικών νοσηλευτηρίων τα τελευταία 15 χρόνια (δεν έχουμε ακούσει ακόμα mea culpa από κανένα). Πάσαραν τη λύση των προβλημάτων στην αυτονόμηση, αποδίνοντας της θαυματουργικές ιδιότητες, για να δικαιολογήσουν την ατολμία και την αδράνεια τους να λάβουν έγκαιρα όσα διορθωτικά μέτρα μπορούσαν (και δεν ήταν λίγα), στα πλαίσια του προ της ίδρυσης του ΟΚΥΠΥ καθεστώτος. Και δεν είναι μόνο αυτό. Στην προσπάθεια εξυγίανσης των δημόσιων οικονομικών, υιοθετήθηκαν οριζόντιες πολιτικές μείωσης απολαβών και προσωπικού στον κρατικό τομέα, συμπεριλαμβανομένων και των δημόσιων υπηρεσιών υγείας. Καταλήξαμε στη μετά το 2011 οξύμωρη κατάσταση, όπου, ενώ η μεγάλη ανεργία και η μείωση των εισοδημάτων μεγέθυνε τη ζήτηση για δημόσιες υπηρεσίες υγείας, η προσφορά μειωνόταν, λόγω της φυγής κυρίως ιατρικού προσωπικού. Η χαριστική βολή δόθηκε με τον ερασιτεχνικό τρόπο που το Υπουργείο Υγείας και ο ΟΑΥ χειρίστηκαν το ζήτημα των αμοιβών των προσωπικών γιατρών. Αύξησαν τις αμοιβές τους εν μια νυκτί σε επίπεδα που, όχι μόνο διόγκωσαν τις δαπάνες του ΓεΣΥ, αλλά αποτέλεσαν και πρόκληση και πρόσκληση για τους γιατρούς του δημοσίου να ιδιωτεύσουν (Συναφώς, δεν γνωρίζουμε το ρόλο του Διοικητικού Συμβουλίου του ΟΑΥ, ως του ανώτατου οργάνου του, στη λήψη αυτής της άσοφης απόφασης). Τα όσα ακολούθησαν είναι γνωστά: περαιτέρω προβλήματα και αποψίλωση των κρατικών υπηρεσιών υγείας. Ο ΟΚΥΠΥ έχει ένα μερίδιο της ευθύνης για την μετά την αυτονόμηση κατάσταση, αλλά είναι άδικο να του φορτώνονται, ως αποδιοπομπαίου τράγου, οι πράξεις και οι παραλείψεις άλλων. Και είναι καιρός ορισμένοι να αποβάλουν την αφελή αντίληψη ότι με την αυτονόμηση θα μπορούσαν να λειτουργούν ως ιδιοκτήτες οικογενειακής επιχείρησης, ιδιαίτερα στα θέματα διοίκησης προσωπικού.
Τα διαδραματιζόμενα στο χώρο των κρατικών νοσηλευτηρίων έγιναν το χαλί, το οποίο σκεπάζει τις παθογένειες των ιδιωτικών υπηρεσιών υγείας. Για τον τρόπο μεταχείρισης των ασθενών από τις υπηρεσίας αυτές και τις συνθήκες λειτουργίας τους, το Υπουργείο Υγείας και ο ΟΑΥ έχουν ευθύνη, ηθική και νομική, προς στους ασθενείς που τις επιλέγουν. Αν δεν υπάρξει άμεση αντίδραση στην ασυδοσία των γιατρών και άλλων παροχέων, η εφαρμογή του ΓεΣΥ, μπορεί να αποδειχθεί πύρρειος νίκη για αυτούς που αγωνίστηκαν για την εισαγωγή του.
Φαίνεται ότι κάποιοι ξεχνούν ότι το ΓεΣΥ έγινε πρώτα για τους ασθενείς και μετά για τους γιατρούς!
Του Παναγιώτη Δ. Γιάλλουρου
Προϊστάμενου της μονάδας σχεδιασμού του ΓεΣΥ (1982-1983)
και πρώην Διευθυντή Διοίκησης, Υπουργείο Υγείας.