Η επαρκής στελέχωση και ο εκσυγχρονισμός της Δημόσιας Υπηρεσίας αλλά και η αλλαγή κουλτούρας της κοινωνίας είναι προαπαιτούμενα για την αποτελεσματική πάταξη της διαφθοράς. Τις αρχές αυτές πρόβαλε η Οργάνωση μας ως κύριες θέσεις της στο σεμινάριο που πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη, 19 Ιουνίου 2019, στα Κεντρικά Γραφεία Διοίκησης της Τράπεζας Κύπρου με θέμα «Χρηστή διοίκηση για Διαφάνεια και καταπολέμηση της Διαφθοράς – Ο ρόλος των Γυναικών». Το σεμινάριο διοργάνωσε το Ίδρυμα Φημονόη και ο Σύνδεσμος Cyprus Association of Lobbyists and Public Affairs Professionals (LPAP).

Παρέστησαν στο σεμινάριο ο Πρόεδρος της Βουλής, ο Γενικός Εισαγγελέας, ο Γενικός Ελεγκτής, τα κοινοβουλευτικά κόμματα, Ανώτεροι Κρατικοί λειτουργοί, εκπρόσωποι Συνδικαλιστικών και Εργοδοτικών Οργανώσεων. Η Οργάνωσή μας εκπροσωπήθηκε από τη συνάδελφο Στάλω Μιχαήλ, Λειτουργό Δημοσίων Σχέσεων.

Σκοπός του Σεμιναρίου ήταν να εξεταστεί σε βάθος πώς αντιμετωπίζεται από την κυβέρνηση, τους πολιτικούς, τους κρατικούς αξιωματούχους, τους κοινωνικούς εταίρους και άλλους εμπλεκόμενους το θέμα της έλλειψης διαφάνειας, της διαφθοράς και της ανευθυνότητας στο χώρο εργασίας, να γίνει μια ανταλλαγή απόψεων και να προταθούν συγκεκριμένα μέτρα για την αντιμετώπιση των φαινομένων αυτών και τι ρόλο θα μπορούσε να διαδραματίσει η γυναίκα στην επίλυση των πιο πάνω.

Όλοι οι παρευρισκόμενοι έθιξαν τη σοβαρότητα του θέματος αλλά και τις μεγάλες διαστάσεις που έχει προσλάβει πλέον το φαινόμενο της διαφθοράς και υπογραμμίστηκε η ανάγκη για αλλαγή νοοτροπίας και για καλλιέργεια μιας νέας κοινωνικής κουλτούρας όπου θα κυριαρχεί η ηθική, ο αλληλοσεβασμός, η δικαιοσύνη, η χρηστή διοίκηση και η αποτελεσματική αντιμετώπιση της διαφθοράς.

Με βάση της εκφρασθείσες εισηγήσεις θα ετοιμασθεί υπόμνημα  το οποίο θα δοθεί στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, στη Βουλή, στα κόμματα και στα Υπουργεία για λήψη μέτρων.

Συνοψίζουμε θέσεις που κατάθεσε  η Οργάνωση μας:

«Ο όρος διαφθορά είναι μια πολυδιάστατη έννοια και αναφέρεται όχι μόνο στη δράση των δημοσίων υπαλλήλων κατά τη διάρκεια της άσκησης των υπηρεσιακών τους καθηκόντων, αλλά αφορά στη δράση όλων των δημοσίων λειτουργών και του πολιτικού κόσμου της χώρας, ενώ στη διαφθορά συμμετέχουν και ιδιώτες επιχειρηματίες  και πολίτες. Είναι ασφαλώς ένα παγκόσμιο φαινόμενο που παρεμποδίζει την ανάπτυξη και απομακρύνει τις επενδύσεις και ταυτόχρονα εξουδετερώνει τα δικαστικά και πολιτικά συστήματα που πρέπει να εργάζονται για το δημόσιο συμφέρον, ενώ κάτω από τέτοιες συνθήκες το κράτος δικαίου αποδυναμώνεται και η εμπιστοσύνη των πολιτών σε κυβερνητικούς αξιωματούχους και εθνικούς θεσμούς μειώνεται.

Στο δημόσιο τομέα η διαφθορά, ειδικότερη μορφή της οποίας είναι η διαπλοκή, πέραν της οικονομικής ζημιάς, δημιουργεί δυσλειτουργία του κράτους και αναποτελεσματικότητα του κρατικού μηχανισμού, που επιτείνει τα φαινόμενα κακοδιοίκησης και κακοδιαχείρισης των κρατικών λειτουργιών. Αντίθετα μια δημόσια διοίκηση που στελεχώνεται αξιοκρατικά, εφαρμόζει δίκαια τους νόμους και έχει ικανοποιητικά συστήματα ελέγχου, μειώνει τις πιθανότητες για παρουσίαση περιπτώσεων κακοδιαχείρισης ή διαφθοράς κάτι το οποίο σημαίνει μεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα, αποτελεσματικότερη είσπραξη των φόρων και αποτελεσματικότερες δημόσιες δαπάνες, καθώς και εδραίωση του κράτους δικαίου.

Στην Κύπρο ως αποτέλεσμα των μέτρων που επιβλήθηκαν λόγω της οικονομικής κρίσης νευραλγικοί τομείς της κεντρικής δημόσιας διοίκησης παρουσιάζουν προβλήματα σε σχέση με τη στελέχωση και την ορθολογική διάρθρωση στις δομές τους λόγω της μαζικής πρόωρης αφυπηρέτησης δημοσίων λειτουργών και της παγοποίησης που επιβλήθηκε στις προσλήψεις και τις προαγωγές για μια πενταετία. Αυτό λειτουργεί ως τροχοπέδη στη βελτίωση της αποδοτικότητας και αποτελεσματικότητας του δημοσίου τομέα και μάλιστα σε καίριους τομείς που έχουν να κάνουν με την πάταξη της διαφθοράς. Επιπρόσθετα η έλλειψη προσωπικού οδηγεί στην καθυστέρηση της εξυπηρέτησης των πολιτών και σε συνδυασμό με τη γραφειοκρατία τους δημιουργεί την εντύπωση ότι μόνο με πλάγιες μεθόδους είναι δυνατόν να διεκπεραιώσουν τις υποθέσεις τους.

Ένα βασικό μέτρο αντιμετώπισης αυτού του φαινομένου είναι ο εκσυγχρονισμός της δημόσιας υπηρεσίας και η εφαρμογή της Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης (η-Διακυβέρνησης) το συντομότερο δυνατό που θα συμβάλουν τα μέγιστα στη μείωση της διαφθοράς. 

1. Θα  μειωθεί η γραφειοκρατία μέσω της απλοποίησης των διαδικασιών ώστε να μειωθεί ο χρόνος αναμονής από τους πολίτες για ταχύτερη εξυπηρέτησή τους.

2. Μείωση της εμπλοκής του ανθρώπινου παράγοντα σε κάποιες διαδικασίες μέσω της αυτοματοποίησης, άρα μείωση ευκαιριών για διαφθορά.

3. Βελτιωμένη ποιότητα πληροφόρησης στον πολίτη και ανοιχτή και άμεση πρόσβαση του πολίτη στην πληροφορία, άρα περισσότερη διαφάνεια.

4. Βελτίωση της ικανοποίησης του πολίτη και συνεπώς, της εικόνας της δημόσιας υπηρεσίας προς τα έξω.  Δημιουργία κλίματος αξιοπιστίας και βελτίωση των σχέσεων δημόσιας διοίκησης – πολιτών, το οποίο θα λειτουργεί κατασταλτικά ως προς την αναζήτηση μη νόμιμης εξυπηρέτησης από μέρους του πολίτη προς το δημόσιο λειτουργό.

Θετικά θα συμβάλει η ενίσχυση θεσμού της δημόσιας διαβούλευσης, ώστε οι πολίτες θα νιώθουν ότι έχουν πιο άμεση ενημέρωση και ότι συμμετέχουν στις διαδικασίες ώστε να αποτρέπουν τη διαφθορά.

Σημαίνοντα ρόλο ως προς την καταπολέμηση της διαφθοράς αποτελεί και η συμπεριφορά των ιδίων των πολιτών. Όσα μέτρα και αν ληφθούν από τους κρατικούς φορείς, όταν οι πολίτες δεν συνειδητοποιούν τη ζημιά που επιφέρει στην κοινωνία, την οικονομία και το κράτος το φαινόμενο της διαφθοράς, τότε αναπόδραστα θα το επιζητούν. Ο πολίτης, είτε αποτελεί όργανο του κρατικού μηχανισμού, είτε αποδέκτη υπηρεσιών, στην προσπάθειά του να εξυπηρετήσει τα συμφέροντά του, λειτουργεί με σχέση αντιπαλότητας ως προς το κράτος και όχι συνεργασίας. Αυτό τροφοδοτείται από την ελλιπή ανάπτυξη σύγχρονων οργανωτικών δομών στη δημόσια διοίκηση και την πλημμελή εκπαίδευση, που συντελούν με τη σειρά τους στη διαμόρφωση λανθασμένων αντιλήψεων και την υιοθέτηση αμφίβολης ποιότητας προτύπων. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η διαφθορά πρέπει να δημιουργηθεί στην κοινωνία μια θετική διάθεση για το κράτος. Να ελαχιστοποιηθεί η άρνηση συνεργασίας των πολιτών μέσα από τις συλλογικές δομές διοικητικής δράσης. Πρέπει επίσης οι πολίτες να κατανοήσουν ότι απαρεγκλίτως θα πρέπει να τηρούν τις υποχρεώσεις τους προς το κράτος (π.χ. καταβολή φόρου εισοδήματος, εισφορές κοινωνικών ασφαλίσεων, κ.α.).

Χρήσιμη αναφορά για το θέμα του ελέγχου μπορεί να γίνει στον Οδηγό Συμπεριφοράς και Δεοντολογίας Δημοσίων Υπαλλήλων, ο οποίος προνοεί ότι ο δημόσιος υπάλληλος οφείλει να εργάζεται με αντικειμενικότητα, αμεροληψία εντιμότητα και τηρώντας τις αρχές της χρηστής διοίκησης. 

Σημαντικό ρόλο στη διασφάλιση χρηστής διοίκησης έχει και ο ευρωπαϊκός θεσμός, του Επιτρόπου Διοικήσεως στον οποίο μπορεί να καταφεύγει ο πολίτης για θέματα αυθαιρεσίας και υπέρβασης εξουσίας από τα όργανα του κράτους.

Είναι πολύ θετικό επίσης το γεγονός ότι ως κράτος έχουμε αναπτύξει πλέον Εθνική Στρατηγική κατά της διαφθοράς. Στα πλαίσια της Στρατηγικής αυτής έχει ενισχυθεί ο ρόλος της Επιτρόπου Διοικήσεως. Επίσης έχει εγκριθεί από το Υπουργικό Συμβούλιο η εγκαθίδρυση της Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς, η οποία θα ασχολείται με θέματα πρόληψης και καταπολέμησης της διαφθοράς.

Επομένως τα βήματα που επιβάλλεται να γίνουν πρέπει να αφορούν την πρόληψη του φαινομένου και όχι την καταστολή που όπως προαναφέρθηκε έχουν να κάνουν με την ευαισθητοποίηση του κοινού και των δημόσιων λειτουργών αλλά και με τον εκσυγχρονισμό και τη μεταρρύθμιση της Δημόσιας Υπηρεσίας. 

Επιπρόσθετα στα πιο πάνω αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι γίνονται πολιτικές παρεμβάσεις στον τόπο μας και δυστυχώς ο δημόσιος τομέας είναι ο κύριος δέκτης τους. Η αξιοκρατία των διορισμών και των προαγωγών στη δημόσια υπηρεσία τίθεται πολλές φορές υπό αμφισβήτηση και όχι αδικαιολόγητα, αφού δυστυχώς στις περισσότερες των περιπτώσεων αυτές γίνονται με την ευλογία των πολιτικών κομμάτων. Η αποφυγή πολιτικών παρεμβάσεων στο έργο και τις διαδικασίες της δημόσιας διοίκησης σε συνδυασμό με την ύπαρξη ειλικρινούς πολιτικής βούλησης και δέσμευσης αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για την ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης και εκσυγχρονισμού του δημοσίου τομέα και την πραγματοποίηση του γενικότερου στόχου της αποτελεσματικής μείωσης της διαφθοράς».