Όσα παράνομα και προκλητικά επιχειρεί τελευταία η Τουρκία, ανεβάζουν επικίνδυνα το θερμόμετρο στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Η περίοδος δεν είναι «στιγμιαία». Η μελέτη της Ιστορίας και η ανάλυση των νέων δεδομένων στην ισορροπία του γεωπολιτικού ανταγωνισμού διεθνώς δείχνουν ότι οι αναταραχές στην περιοχή θα συνεχιστούν.

Είναι εμφανές ότι, όσον αφορά την Ελλάδα και την Ευρώπη, η χώρα που έχει αλλάξει το πεδίο άσκησης της εξωτερικής πολιτικής είναι η Τουρκία. Εξετάζοντας τη σημερινή Τουρκία είναι αναγκαίο να την κατανοήσουμε ανασυνθέτοντας τα βασικά στοιχεία της πολιτικής.

Η Τουρκία του Eρvτoγάν ανήκει πλέον στις μη φιλελεύθερες χώρες, όπου ο ηγέτης εκλέγεται μεν, αλλά δεν υπάρχει διάκριση εξουσιών ούτε ελεύθερα ΜΜΕ, ενώ όλες οι αποφάσεις είναι στα χέρια του. Η Τουρκία συνεχίζει αναβαθμισμένα την «επεκτατική στρατηγική διαρκείας», δημιουργεί τετελεσμένα, μικρά ή μεγάλα, που κυμαίνονται από την εισβολή σε άλλη χώρα μέχρι τις συλλήψεις ξένων πολιτών ή την υπογραφή «συμφωνίας οριοθετήσεως» με τα Κατεχόμενα, εκτός κάθε έννοιας Διεθνούς Δικαίου.

Τα κάθε είδους τετελεσμένα επιχειρεί να αποτελέσουν βάση συνολικής διαπραγμάτευσης. Η διαπραγμάτευση γίνεται με τη Δύση, δηλαδή ΕΕ και ΗΠΑ. Η ελληνοτουρκική μεθόριος αντιμετωπίζεται ως δυτικοτουρκική ενώ το εργαλείο της ένταξης στην ΕΕ είναι πλασματικό. Η διαρκής αυτονόμηση από τη Δύση με επιλογή άλλων συμμάχων (σε αυτή τη φάση της Ρωσίας) και η επίδειξη αυταρχισμού δυσκολεύουν την έγκυρη και πρόθυμη διαιτησία για το ελληνοτουρκικό ζήτημα. Η φαινομενικά απρόβλεπτη, αλλά σαφώς αναθεωρητική πoλιτική του Eρvτoγάν φαίνεται ότι είναι μελετημένη. Αρκεί να δει κανείς προσεκτικά  όπως τη σταδιακή και συνεχή αμφισβήτηση της Συνθήκης της Λωζάννης σε όλα τα σύνορά της (Ιράκ, Συρία, Ελλάδα), τη βήμα-βήμα καταγγελία κάθε κίνησης οριοθέτησης της ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας με τις χώρες που έχει κοινά θαλάσσια σύνορα ή την αλλαγή πολιτικής στο θέμα των εξοπλισμών με ΗΠΑ και Ρωσία.

Ο Ερντογάν καλλιεργεί και οργανώνει ισλαμοτουρκικά προγεφυρώματα στο εσωτερικό της ΕΕ, όπως στη Γερμανία, στο Βέλγιο, στη Βουλγαρία, αλλά και στην Ελλάδα και τη Βόρεια Μακεδονία. Η χρήση του Προσφυγικού, που είναι ένα αληθινό πρόβλημα για την Τουρκία με 3,5 εκατομμύρια Σύρους στο έδαφός της, χρησιμοποιείται ως απειλή εισβολής και εκβιασμός για την Ευρώπη και ως δύναμη εποικισμού των εδαφών στα ανατολικά σύνορα, μετά το σχέδιο κουρδικής εκκαθάρισης.

Η αντίδραση της ΕΕ και των Διεθνών Οργανισμών απέναντι στην Tουρκία, μέχρι στιγμής, ακολουθεί την πολιτική του κατευνασμού. Η συσσώρευση διαφορετικών προβλημάτων, η στροφή της αμερικανικής πολιτικής, η αναδυθείσα νέα Ρωσία και το νέο τοπίο των ενεργειακών πόρων κάνουν διστακτικούς Διεθνείς Οργανισμούς και ηγέτες, θέλοντας να κρατήσουν τον Ερντογάν, και την Τουρκία μέσα σε ένα συμβατικό πεδίο συνεννόησης. Η Τουρκία είναι η δεύτερη δύναμη συνεισφοράς στρατιωτών στο ΝΑΤΟ.

Η Ελλάδα, όμως, δεν έχει τα περιθώρια της Στρατηγικής του Κατευνασμού, ως χώρα που απειλείται άμεσα και πολλαπλώς. Το αντίθετο του κατευνασμού δεν είναι φυσικά ο τυχοδιωκτισμός ή η επικίνδυνη ρητορεία. Χρειάζεται μια σύνθετη και πολυεπίπεδη Στρατηγική Αποτροπής και Συνύπαρξης. Αποτροπή σημαίνει άμεσες και συνεχείς διπλωματικές κινήσεις προς τους Διεθνείς Οργανισμούς, για έμπρακτη στάση καταγγελιών και κυρώσεων της Τουρκίας (π.χ. καταγγελία για το θέμα της Συμφωνίας της Λωζάννης). Ταυτόχρονα σημαίνει επιχειρησιακή ετοιμότητα και αποφασιστικότητα της χώρας για αποτροπή της προκλητικής τουρκικής παραβατικότητας.

Συνύπαρξη σημαίνει ένα νέο πνεύμα Ελσίνκι, δηλαδή πολιτική ανάδειξης των αμοιβαίων συμφερόντων, πάντα στο πλαίσιο των κανόνων του Διεθνούς Δικαίου. Η Τουρκία μπορεί να είναι μια μεγάλη χώρα, αλλά δεν παύει να είναι ευάλωτη εξωτερικά, σε κάθε σπιθαμή των συνόρων της. Ταυτόχρονα, στο εσωτερικό της ο ακραίος αυταρχισμός δημιουργεί αντίρροπες δυνάμεις απέναντι στον Ερντογάν. To θέμα της ένταξης στην ΕΕ της Τουρκίας έχει μεν παγώσει, αλλά δεν παύει να υπάρχει σοβαρή εξάρτηση της Τουρκίας από τη Δύση, οικονομική και αμυντική. Την ίδια στιγμή, οι εξελίξεις στον ενεργειακό τομέα δημιουργούν προϋποθέσεις ταύτισης των ελληνικών συμφερόντων με αυτά της ΕΕ και των ΗΠΑ.

Σίγουρα τα δύσκολα είναι μπροστά μας και επί μακρόν. Το νέο περιβάλλον απαιτεί εθνική ισχύ και συμμαχίες. Η εθνική ισχύς προϋποθέτει οικονομική, παραγωγική ανάπτυξη και πολιτική σταθερότητα, εξωτερική πολιτική με οδικό χάρτη υλοποίησής της, πολιτική συναίνεση και επαγρύπνηση. Οι συμμαχίες μας πρέπει να στηρίζονται σε μακροχρόνια κοινά οφέλη, γιατί σε περιόδους μεγάλων ανακατατάξεων οι εύθραυστες συμμαχίες εμπεριέχουν κινδύνους εθνικού ακρωτηριασμού. Από τα παραπάνω για μας τους Έλληνες το πιο δύσκολο αλλά και το πιο σημαντικό είναι να διατηρήσουμε κλίμα πολιτικής και κοινωνικής ομοψυχίας κόντρα στον διαχρονικά οικείο καταστροφικό διχασμό.

Άννα Διαμαντοπούλου,
«ΤΟ ΒΗΜΑ», 19.05.2019